Chào mừng bạn đến với Podcast “Cafe 360” của Đài PTTH Quảng Nam… Phát hành trên website qrt.vn, app QRT online, youtube Đài PT-TH Quảng Nam lúc 18h00 thứ Bảy hằng tuần; trên sóng phát thanh Đài PT-TH Quảng Nam tần số FM 97,6Mhz lúc 19h cùng ngày, “cafe 360” sẽ là những lời tự sự, những tản mạn về cuộc sống… Mời các bạn đón nghe.
Bạn nghe đài thân mến, ai trong chúng ta hẳn cũng từng lớn lên từ bếp cơm của mẹ, nơi bắt đầu những yêu thương, gắn bó theo ta suốt chặng đường về sau, cho mãi đến một hôm lại khắc khoải nhớ mong một lần về ăn cơm mẹ nấu. Đó là những nỗi nhớ mà BTV Kim Quảng muốn chia sẻ cùng bạn trong khung giờ quen thuộc của popcast cà phê 360, mời bạn cùng nghe…
Tự khi nào những bữa cơm quê dần lùi về trong kí ức của chúng ta và trở nên mơ hồ, nhạt nhòa đến mức có thể ta sắp quên hẳn mùi vị xưa cũ. Cho đến một hôm bất chợt giữa một chiều cuối mùa hạ, trên đường đi làm về, khi rẽ vào xóm nhỏ, bắt gặp hình ảnh một bà cụ đang cố thổi lửa trong cái chồ bếp phía bên hông nhà, một cách tiết kiệm ga, điện của những người bà dầu quê nay đà lên phố. Có lẽ cơn mưa chiều không hẹn làm những khúc củi nhỏ ngậm nước nên nhả khói nhiều. Mùi khói quyện trong không gian như thì thầm nhắc về những bữa cơm quê mùa xa lắc.
Đó là những hôm tan học buổi chiều cùng cái bụng đói meo, ta về nhà với mâm cơm của mẹ. Nồi cơm chín được nhắc khỏi bếp kiềng, mẹ gạt than qua một bên đặt lên để hâm chín mềm và giữ nóng. Bếp củi than dương liễu thường chắc và ủ được lâu, mẹ hái mấy trái cà tím đem lụi vào trong cho chín, vài chỗ bất cẩn xém đen. Mẹ lại ra vườn bứt mấy trái ớt đỏ vào giã thêm tiêu, gỡ mấy chỗ vỏ cà cháy xém ra, rồi dằm chung với mắm. Mấy con cá lóc ba tát đồng bắt được, mẹ ra sau hè hái thêm trái khế, chỗ giếng nước có bụi rau răm mẹ ngắt thêm ít cọng, mẹ thường có gì hái nấu nấy, nên hương vị cơm nhà rất riêng. Mà ở quê nhà nào cũng có cái riêng như vậy. Mỗi người mẹ có cách nấu khác nhau, rau rếu mỗi nhà nhiều ít cũng không giống. Vì vậy mà mới sinh ra cái là khẩu vị người này, gu ăn uống của người kia.
Có hôm mẹ ra triền núi làm lụng đến chiều muộn sợ trễ bữa cơm, vội nhổ một bó cải tàu bay, một loại cây dại mọc ngoài rừng nhưng có thể ăn được. Mẹ tướt vỏ thân và vò lá cây cải trời lại, nấu với thịt bò, giã thêm chút tiêu rắc lên, múc ra ăn nghe thơm ngăn ngắt, có chút dư vị của mùi cây thuốc nam. Sau này có tiền nhiều cũng không tìm ra được chỗ nào bán tô canh như vậy.
Ở những vùng quê xa ngày xưa mọi người thường chỉ ăn cá nước ngọt với rau củ quanh nhà, thỉnh thoảng mới xuống chợ huyện mua thêm tôm, mực, cá biển mặn mòi. Cá đồng thì phải kho với tiêu ớt đậm đà mới ngon. Nhiều nhà ngày xưa thường trữ một hũ sành mắm cái, khi ăn thường múc ra chén nhỏ, pha tiêu ớt với đường cho vị dung hòa đặt vào giữa mâm. Một đĩa rau muống luộc mẹ khéo tay canh lửa để rau chín vừa giữ được màu xanh lại giòn. Tô nước luộc rau vắt thêm trái chanh giấy dậy mùi. Gặp bữa có thêm đĩa cá rô chiên giòn hay nướng dầm mắm nữa thì vừa vặn ngon.
Còn có hôm mẹ đi chợ huyện mua cá nục, khi thì cá ngừ về kho với cải muối nhà có sẵn. Loại cải cay ba nhét hạt xen kẽ quanh mấy luống đậu, đến mùa thu hoạch nhiều ăn không hết đem muối để dành. Chiếc nồi đất nung kho cá síp nước sôi ùng ục thì cho cải muối vào, xắt ớt lát lên trên, không quên vài hột tiêu cho thơm, múc ra đĩa là đã muốn hao cơm. Thêm một tô canh môn với xương hầm, một đĩa đậu đũa luộc nữa là có mâm cơm ngon lành.
Ai mà chẳng có quê để nhớ, chẳng có những mâm cơm đượm mùi quê kiểng như thế trong sâu thẳm kí ức mang theo suốt dọc dài bươn chải ngoài kia. Bởi vậy mà giờ lên phố lại hay thấy các nhà hàng bán cơm quê, cơm nhà nấu, cơm mẹ làm. Người bán cũng cố gắng gợi lại những kí ức xưa từ không gian tre nứa cho đến chén bát giả cũ với hoa văn na ná ngày trước. Có điều mọi thứ được chuốt gọn sạch sẽ, tinh tươm hơn, đảm bảo tiện ích và sức khỏe cho thực khách. Món ăn cũng sẽ có cá kho, rau luộc, mắm cà…Người ở phố suốt ngày bận bịu công việc sẽ có cơ hội được trở về không gian ấm cúng như về nhà đợi mẹ dọn cơm.
Qũy thời gian của chúng ta nhiều khi hạn hẹp đến mức bữa ăn trở nên không quan trọng mấy. Không ít gia đình hiện nay còn không có thời gian dọn mâm cơm ăn cùng nhau. Vì lí do công việc, ba mẹ con cái sinh hoạt lệch múi giờ, thành ra người ăn trước ăn sau trở thành điều bình thường phổ biến ở các ngôi nhà hiện đại. Chỉ có ông bà ở quê là còn giữ nếp cũ gia đình Việt. Mỗi lần về quê lại thấy cảnh bà của sắp nhỏ nấu cơm canh nóng hổi dọn lên, gọi tất cả thành viên trong nhà vào bàn, đến khi đủ người mới cùng ăn uống, nói chuyện thật ấm cúng. Bữa cơm vậy nên ngon hơn nhiều.
Những buổi sáng ngày nay ở phố mọi người ai cũng hối hả cho kịp giờ làm với ổ bánh mỳ, hộp xôi gói vội, một cốc café mang đi, có thêm chút thời gian nữa thì cũng ghé quán ăn một tô bún, bát mỳ, chớ mấy ai còn nấu cơm sáng ở nhà. Cả ở các vùng quê xa lắc cũng đã khác. Và rồi ta lại thật nhớ những bữa cơm nóng mẹ nấu sáng sớm với nồi cá kho hâm lại, một đĩa mướp xào mẹ hái ngoài giàn, có hôm gặp mùa ngọn lang dâu mềm ngọt, mẹ ngắt xào nén, dọn lên ăn với cơm nóng, hương vị ngon không lẩn vào đâu được.
Dạo này trên mạng xã hội, nhiều TikToker hay làm các video những món cơm bếp củi đặc trưng của miền Bắc, lồng vào âm thanh quen thuộc “ Đây là Đài Tiếng nói Việt Nam” của NSND Kim Tiến. Âm radio mộc mạc với hình ảnh những món ăn dân dã cuốn hút người xem, cái thời xưa cũ đầy gợi nhớ, dẫu có là người miền nào đi nữa.
Tôi nhớ có những hôm về nhà bất chợt không báo trước, lại theo thói quen mon men xuống bếp của mẹ bới cơm nguội, thường bao giờ cũng có phần lại trong nồi, nay là cơm điện chứ không còn cái nồi đen nhẻm như xưa. Không có con cháu ở nhà, ba mẹ hay tằn tiện vài món thanh đạm nhưng với tôi nó ngon hơn bao giờ hết. Có hôm trong bếp còn lại nồi cá liệt nhỏ kho với khế ngọt, mẹ ướp nước mắm nhỉ mua tận dưới làng biển để về dùng, vị thấm đậm đà. Hôm nào “ trúng mánh” gặp nồi cá đồng kho nghệ qua hôm kẹo lại mở nắp vung nghe thơm nồng là phải biết. Cá kho rim lâu đằm vị, thớ thịt dai hơn, nghệ vườn tươi, mấy trái ớt với nhúm lá nghệ xắt ghém ướp chung… cả thảy đều như sự tiện tay quen thuộc trong cách nấu ăn của mẹ, mà ngon hơn bất kì cao lương mỹ vị nào khác.
Ai lớn lên rồi xa những bữa cơm quê, chắc sẽ có hôm khắc khoải nhớ và chỉ mong bé lại một lần để rong chơi, đợi đến khi nghe tiếng mẹ gọi về…
K.Q